W Polsce występują dwa gatunki jeży: jeż wschodni (Erinaceus concolor), zamieszkujący niemal cały kraj oraz jeż europejski (zachodni) (Erinaceus europaeus), którego granica występowania przebiega przez Śląsk, Ziemię Lubuską oraz Pomorze Szczecińskie. Pierwsze badania dotyczące tych ssaków zaczęto prowadzić dopiero po II wojnie światowej. W Polsce brakuje wiarygodnych i aktualnych danych o liczebności tych zwierząt.

Ile mam kolców?               100 kolców- jeż noworodek  5000 kolców- średni jeż (600g)                                      7000 kolców- duży jeż (1200g)

Chociaż jeże są niewielkie, bo długość ich głowy i tułowia osiąga 20-30 cm, a waga to około 800 g, są to największe ssaki owadożerne występujące w Polsce. Wizytówką jeża są oczywiście kolce. Maja one długość około 2-3 cm i są to przekształcone włosy, które zmieniły swoja funkcję z ochronnej (przed utratą ciepła) na funkcje obronną. Zbudowane są z keratyny, są elastyczne i głęboko osadzone. Nie posiadają jadu, jednak bardzo trudno je wyciągnąć ze skóry po ukłuciu. Dzięki specjalnym mięśniom, jeże w chwili zagrożenia umieją zwinąć się w kulkę. Chronią się w ten sposób przed wrogami- borsukami, lisami i psami.

Zagrożeniem dla tego gatunku są też ludzie. Rozwijające się miasta, sieci dróg i coraz więcej samochodów, to dla jeży poważne zagrożenia. Na śmiertelność tego gatunku wpływają też pasożyty. Zdarza się, że zbyt duża ilość pcheł i kleszczy osłabia kondycję jeży, a nawet prowadzi do ich śmierci.

Jeże to prawdziwi wędrowcy- w ciągu jednej nocy na swoich krótkich nóżkach mogą przejść nawet 2 km. Co jedzą jeże, jeżeli jabłka to mit? Główny składnik diety tych ssaków to owady, dżdżownice, ale też małe gryzonie, jaja ptaków, żaby, jaszczurki, a nawet węże. Jeże w czasie swoich wędrówek nieustannie poszukują pokarmu. Badania wskazują, że jeż ważący około 800 g, zjada nawet 200 g pokarmu w ciągu doby.

Jesienią jeże przygotowują się do zimy intensywnie żerując i podwajając swoją wagę. Kiedy temperatura spada poniżej 10oC większość procesów fizjologicznych w ich organizmie spowalnia- stają się otępiałe, serce pracuje wolniej, zwalnia przemiana materii i zmniejsza się ilość oddechów, a temperatura ich ciała spada z 36oC do około 6oC. Czas znaleźć kryjówkę na zimę- jeże wybierają norki wykopane pod korzeniami drzew, sterty gałęzi lub kopce z liści. Dlatego niezwykle ważne jest, aby podczas jesiennych porządków w ogrodach nie palić stert liści.

Wiosną zaczyna się intensywne żerowanie, aby uzupełnić straty tłuszczu utraconego podczas zimy. Wtedy też jeże porzucają życie samotnika i łączą się w pary. To czas godów. Samce walcząc o samice, staja się agresywne. Jeżeli samica zaakceptuje któregoś z kandydatów, wybranek wykonuje wokół niej specjalny taniec, tuptając i fukając. Musi on zostać w pełni zaakceptowany przez samicę, inaczej podczas zbliżenia może zostać pokłuty przez jej kolce. Ciąża u jeży trwa około 2 miesiące. Samica rodzi od 2 do 10 młodych. Samce nie angażują się w wychowanie potomstwa. Jeże w momencie przyjścia na świat są ślepe i głuche. Nie mają zębów. W wieku 40-45 dni stają się samodzielne i opuszczają matkę.

Jeżowe ciekawostki:

1. Dawniej używano krwi, części ciała i prochów jeża do produkcji lekarstw. Tylna ćwiartka tułowia zwierzęcia zmieszana ze smołą lub żywicą miała działać na porost włosów.

2. Uważano, że jeż przynosi szczęście, jeśli zamieszkał w okolicy domostwa.

3. W Rzymie w IV w p.n.e. jeże były hodowane na mięso i igły, które wykorzystywano jako wrzeciono.

4. Igły jeża znalazły zastosowanie m.in. jako igły prosektoryjne. Zamocowane na wymionach bydła miały również odzwyczajać cielęta od picia mleka.

5. Sen zimowy jeża jest tak głęboki, że serce jego zamiast 181 uderzeń na minutę bije tylko 20 razy.

6. Jeże często wydają dwa mioty w roku, a masa ciała dopiero co urodzonego jeża może wynieść jedynie 8 gramów.

7. Wszystkie gatunki jeżowatych objęte są w Polsce ochrona częściową.